
اختراع و نوآوری
برخی از مشهور ترین اختراعات قرن نوزدهم حاصل تلاش کسانی است که نام آنها ف…
کلینیک تخصصی مشاوره و خدمات حقوقی ثبت اختراع آتین در تمامی مراحل مرتبط با ثبت اختراع , دعاوی نقض , نقل و انتقال حقوق اختراعات ثبت شده در کنار شماست . گروه آتین در کنار شماست برای ثبت اختراع در ایران , اروپا , آمریکا , ژاپن , استرالیا و سایر کشورها . با ما در تماس باشید.
درخواست مشاوره خود را از طریق فرم تماس زیر برای ما ارسال کنید در اسراع وقت کارشناسان حقوقی دپارتمان ثبت اختراع آتین با شما تماس خواهند گرفت.
با مراجعه به قسمت مقالات یا انتخاب مقاله مورد نظرتان از لیست زیر پاسخ سئوالات خود را در زمینه ثبت اختراع پیدا کنید . همچنین میتوانید از طیق تماس با وکلا و مشاوران ثبت اختراع آتین سئوالات خود را بپرسید.
از دیدگاه بعضی از حقوقدانان، ثبت اختراع را پدید آوردن، ابداع محصول صنعتی بی سابقه، کشف وسیله نو، کاربرد وسایل موجود برای به دست آوردن یک نتیجه یا محصول صنعتی و یا کشاورزی تعریف کرده اند.اما بعضی از مولفین، اختراع را راه حل عملی در رابطه با یک مشکل مشخص در زمینه تکنولوژی دانسته اند.در قوانین مختلف کشور ها از اختراع تعاریف متعددی ذکر شده است.
اما به طور کلی در قوانین مالکیت فکری ایران ،اختراع تنها دارای یک تعریف است “اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص را ارائه می کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می نماید.”اما به این تعریف ایرادات اساسی وارد شده است، زیرا :اولا: در تعریف به جای کلمه” جدید “،کلمه ” برای اولین بار ” بکار رفته است که به شرایط ماهوی اختراع اشاره دارد .
فرایند ثبت اختراع .در واقع ارتباطی با ماهیت و نفس اختراع ندارد و صحیح به نظر نمی رسد.ثانیا: آوردن یکی از شرایط ماهوی ثبت اختراع در تعریف، از آنجائی که اختراع حداقل دارای دو شرط ماهوی دیگر یعنی « گام ابتکاری» و « کاربرد صنعتی » نیز می باشدصحیح نیست . ثالثا: به توجه به معنای عام کلمه «صنعت» و اینکه رشته های مربوط به آن فقط محدود و منحصر به رشته صنعت به معنی اخص نیست بلکه شامل کلیه رشته های صنعتی از قبیل بازرگانی، کشاورزی، استخراجی و کلیه محصولات مصنوعی و یا طبیعی است
لذا بکار بردن کلمات دیگر از قبیل حرفه، فن، فناوری در تعریف قابل ایراد است.رابعا: استعمال و به کار بردن کلمات «فرآورده» و «فرآیند» که از جمله اشکال و اقسام اختراع محسوب می گردند و ارتباطی با ماهیت اختراع ندارند، در تعریف، دارای اشکال است و صحیح به نظر نمی رسد.
اما طبق تعریفی که در سازمان جهانی مالکیت معنوی که برای کشور های در حال توسعه آمده است اختراع به معنای ایده یک مخترع است که در عمل، راه حلی را برای یک مشکل بخصوص در زمینه تکنولوژی ارائه می دهد.با این تفاسیر به نظر می آید تعریف ارائه شده از سوی سازمان جهانی مالکیت معنوی، نسبتا تعریفی جامع و قابل قبول باشد.
ثبت اختراع دلایل زیادی دارد که مهمترین دلایل آن این است که از ساخت، استفاده، عرضه برای فروش، فروش یا وارد کردن یک محصول یا یک فرآیند بر اساس اختراع ثبت شده بدون اجازه قبلی مالک آن جلوگیری یا آنرا متوقف کند.
اختراع ثبت شده، ابزار قدرتمند تجاری برای شرکت هاست تا بتوانند برای محصول یا فرآیند جدیدشان حق انحصاری داشته باشند، تا از این طریق در بازار موقعیت قدرتمند داشته باشند و از طریق تفویض اجازه بهره برداری درآمد بیشتری را کسب کنند.
معمولا پس از ثبت اختراع است که صاحب آن میتواند علیه نقض کننده حق خود در محاکم و مراجع ذیصلاح اقامه دعوا کند. البته در بعضی از کشور ها، مخترع میتواند پس از ثبت اختراع، علیه نقض کننده حق اختراع در فاصله بین تاریخ انتشار اطهارنامه اختراع(معمولا پس از ۱۸ ماه از تسلیم اولین تقاضا) و تاریخ ثبت اختراع، اعلام شکایت نماید.
برخلاف علائم تجاری و حق مولف، اختراع در صورتی قابل حمایت است که به ثبت رسیده باشداختراع ثبت شده است که به مالک آن حق انحصاری می دهد
انتشار اظهارنامه میتواند فواید زیادی داشته باشد. به عنوان مثال با انتشار اظهارنامه متقاضی از محرمانه نگهداشتن اختراع که مستلزم اعمال مراقبت شدید است خلاص می شود و همچنین در بعضی از نظام ها متقاضی میتواند در صورت ثبت اختراع ادعایی از تاریخ انتشار اظهارنامه، نسبت به نقض حقوق اختراع و جلوگیری از آن اقدام کند.
با توجه به ماده ۲۱ معاهده همکاری ثبت اختراعات، دفتر بین المللی اظهارنامه های بین المللی را منتشر میکند.همان طور که در شق های الف و ببند۲ ماده مرقوم آمده است، انتشار اظهارنامه بین المللی بلافاصله پس از خاتمه مدت ۱۸ ماه از تاریخ حق تقدم آن اظهارنامه صورت خواهد پذیرفت.
در قانون ۱۳۱۰ ایران در بحث ثبت اختراع برخلاف علائم تجاری ضرورت انتشار اظهارنامه پیش بینی نشده است و براساس ماده ۳۲ آیین نامه در ظرف سی روز پس از ثبت اختراع اداره مربوط به آگهی که شامل مراتب زیر است منتشر خواهد نمود:
مطابق قوانین ثبت اختراعات ایران یک اظهار نامه ثبت اختراع شامل شماره ثبت اختراع – مدت اعتبار ورقه اختراع – نام صاحب اختراع و نشانی کامل آن – موضوع اختراع آگهی مزبور به امضای رئیس شعبه ثبت علائم تجاری و اختراعات در روزنامه رسمی کشور منتشر خواهد شد.
همچنین با توجه به ماده ۴۲ قانون ثبت اختراع ایران مراجعه به کلیه اسناد و اوراق مربوطبه ثبت هر اختراع پس از صدور ورقه اختراع آزاد است و هرکس می تواند از اسناد و اوراق مربوط به ورقه اختراع یا معاملات راجعه به آن با تائیدیه حقی که به موجب نظامنامه معین خواهد شد سواد مصدق تحصیل کند.
در قانون جدید التصویب، مانند قوانین و مقررات قبلی، انتشار اظهارنامه اختراع پیش بینی نشده است و براساس ماده۱۴ قانون یاد شده، اداره مالکیت صنعتی تکلیف دارد تنها پس از ثبت اختراع، یک نوبت آگهی منتشر کند.با توجه به ماده ۵۴ قانون جدیدالتصویب، این آگهی باید در روزنامه رسمی کشور منتشر شود.
اگر دو یا چند شخص مستقل از یکدیگر اختراع واحدی کرده باشند؛ در اینکه کدام یک از آنها اولویت و حق ثبت اختراع را دارند و اولین بار اقدام به ثبت اختراع کرده است در قوانین ملی کشورها رویه واحدی وجود ندارد.در قانون اختراع ژاپن، آلمان، اتحادیه اروپا، شخصی که قبل از دیگری یا دیگران اظهارنامه خود را به ثبت می رساند مخترع محسوب و حق ثبت اختراع را خواهد داشت.البته در این نظام چنانچه اولین اظهارنامه منتهی به صدور گواهی اختراع نگردد، صاحب اظهارنامه بعدی می تواند موفق به اخذ گواهی اختراع شود.
در قانون اختراع آمریکا، شخصی که قبل از دیگری یا دیگران اختراع را انجام داده است مخترع تلقی و حق ثبت اختراع را دارد ولو اینکه شخص یا اشخاص دیگری قبل از او اظهارنامه ثبت اختراع را به اداره مالکیت صنعتی تسلیم کرده باشند.با توجه به ماده ۲۹ قانون مصوب ۱۳۱۰، کسی که بدوا مطابق این قانون تقاضای ثبت اختراع به نام خود می نماید مخترع شناخته می شود مگر اینکه خلاف ادعای او در محاکم صلاحیت دار به ثبوت برسد..
مخترع کسی است که بدوا تقاضای ثبت اختراع را به نام خود کرده است ثانیا: با توجه به قسمت اخیر ماده، اگر شخص در محکمه صلاحیت دار ثابت کند که او قبل از کسی که ورقه اختراع اخذ کرده است، اختراع را انجام داده است و دلائل کافی برای اثبات این امر داشته باشد می تواند به محکمه صلاحیت دار برای اثبات خلاف ادعای متقاضی ثبت اختراع، مراجعه کند. به عبارت دیگر، اصل این است کسی که بدوا اختراع را ثبت کرده است مالک آن محسوب می شود ولی خلاف این اصل قابل اثبات است.به موجب بند (ج) ماده ۵ قانون ۱۳۸۶، هرگاه دو یا چند نفر مستقل از دیگری اختراع واحدی کرده باشند.
شخصی که اظهارنامه اختراع خود را زودتر تسلیم کرده و یا در صورت ادعای حق تقدم هرکدام بتواند اثبات کند در تاریخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسلیم کرده اند، مشروط بر اینکه اظهارنامه مذکور مسترد یا رد نگردیده یا مسکوت گذاشته نشده باشد، حق ثبت اختراع را خواهند داشت.با توجه به ماده فوق روشن است که در قانون جدید برخالاف قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰ در اینکه معترض بتواند خلاف بند (ج) ماده ۵ را اثبات کند به صراحت مطلبی نیامده است.
اما در ماده ۱۸ قانون جدید که موارد بطلان اظهارنامه و گواهینامه اختراع را بیان کرده است؛ این اختیار به ذی نفع داده شده است که در محکمه طرح دعوی کند و به لحاظ اینکه مالک اختراع، مخترع یا قائم مقام قانونی او نیست، درخواست حکم بطلان ورقه اختراع را بنماید.
سوالی که در این قسمت قابل طرح است اینکه اگر دو نفر همزمان به اداره مالکیت صنعتی مراجعه و درخواست ثبت اختراع واحدی را نمایند؛ در این فرض تکلیف اداره مالکیت صنعتی چیست؟در قانون ۱۳۱۰ و قانون جدید التصویب در این خصوص حکمی نیامده است. بدیهی است با توجه به ملاک مقرر در ماده ۲۹ قانون ۱۳۱۰، چنانچه یکی از متقاضیان با ارائه دلائل و مستندات بتواند ثابت کند که مقدم بر متقاضی یا مخترع در این فرض اختراع را انجام داده است،
حق ثبت اختراع و در صورت صدور اختراع، حق ابطال ثبت آن را از طریق محاکم صالحه خواهد داشت.البته لازم به ذکر است که اگرچه نظام اولین مخترع و حق تقدم کسی که اولین بار اختراع را انجام داده است با قاعده انصاف و عدالت بیشتر مطابقت دارد ولی مشکلات اجرایی و تبعات قبول این نظام به حدی است که قریب به اتفاق کشور ها را از پذیرش این اصل رویگردان کرده است. از این رو در کشور هایی که از نظام اولین مخترع پیروی میکنند مخترعین باید به منظور اثبات مختر بودن، دفترچه های یادداشت فعالیت های انجام شده در آزمایشگاه را به موقع امضاء و تاریخ گذاشته تا در مواردی که در خصوص مورد با شرکت یا مخترع دیگری اختلاف پیدا کردند بتوانند به آن به عنوان دلیل استناد نمایند.
حمایت از اختراعات موضوع جدید و تازه ای نیست. این حمایت در تاریخ سابقه ای بس طولانی دارد و شاید بتوان قدمت آن را از سایر موارد حمایت مالکیت معنوی طولانی تر دانست؛ کما اینکه تاریخ انعقاد کنوانسیون پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی در خصوص حمایت از مالکیت صنعتی به بیش از یک قرن قبل یعنی مدت ها قبل از تشکل های سیاسی بین المللی نظیر جامعه ملل برمیگردد.اعطای حق بهره برداری انحصاری از اختراع به دارنده ورقه اختراع امری معقول، منطقی و قابل دفاع است
زیرا اختراع علی الاصول اداری حقوق و هزینه تحقیق و توسعه زیاد و بالاست و چنانچه این هزینه ها که صاحب اختراع اعم از شخص حقیقی و حقوقی متقبل شده پرداخت نشده و برگشت نداشته باشد، بدیهی است که انگیزه تحقیقات و نوآوریی در افراد از بین خواهد رفت که نتیجه و پیامد منفی این امر را در فرآیند توسعه پایدار نمیتوان نادیده گرفت.
حقوق و حمایت ها در سند ثبت اختراع آورده نمی شود بلکه در قانون ثبت اختراعات کشوری که اختراع در آن جا به ثبت رسیده ذکر شده است. این حقوق غالبا «حقوق انحصاری بهره برداری» نامیده می شود و با توجه به نوع اختراع می تواند متفاوت باشد.موضوعی که ذکر آن خالی از فایده نمی باشد اینکه اگرچه استفاده از اختراع ثبت شده بدون اجازه مالک و صاحب آن تخلف محسوب می گردد لکن بر این اصل استثناهایی نیز وارد شده است.
زیرا قانون ثبت اختراعات کشورها معمولا مواردی را پیش بینی کرده اند که بر اساس آن ها می توان بدون اجازه مالک اختراع، از اختراعات ثبت شده استفاد کرد.علاوه بر حقوق انحصاری که به شرح فوق با ثبت اختراع به صاحبان ورقه اختراع اعطاء می گردد، مالکان اختراعات ثبت شده همچنین از حق واگذاری یا انتقال اختراع ثبت شده از طریق ارث و انعقاد قراردادهای اعطای پروانه(مجوز) برخوردار خواهند بود.
با توجه به مجموع مراتب فوق از آنجایی که حقوق ناشی از ثبت اختراع که به صاحب ورقه اختراع اعطا می گرد در دو قالب حقوق انحصاری و حق واگذاری یا انتقال اختراع می باشد لذا در این قسمت از بحث به موضوع های حقوق انحصاری و حق انتقال اختراعات ثبت شده می پردازیم:حقوق مادی اختراع ثبت شده
دامنه حمایت از اختراع بر اساس اینکه اختراع ثبت شده اختراع محصول یا روش باشد متفاوت است، به این معنا که میزان حمایت از اختراع محصول معمولا بیشتر است. به عبارت دیگر، اختراعات ثبت شده راجع به محصول از حمایت بیشتر و وسیعتری نسبت به انواع دیگر اختراعات برخوردارند.
حقوق اخلاقی اختراع ثبت شدهدرج نام مخترع در ورقه اختراع از جمله حقوق معنوی است که در معاهدات بین المللی و قانون ملی غالب کشور ها به رسمیت شناخته شده است. ارزش این حق معنوی زمانی نمود
انتقال حقوق انحصاری ناشی از ثبت اختراع یا حقوق مربوط به اظهارنامه اختراع ادعایی به صورت کلی یا در قالب قراردادهای بهره برداری به دیگری منتقل گردد یا در فرضی که حقوق انحصاری مربوط به اختراع ثبت شده متعلق به کارفرما باشد.علی رغم مراتب فوق منطقی این است که همانطور که مخترع حق دارد که نام او در ورقه اختراع صادره ذکر شود، همچنین حق دارد که درخواست کند که نام او به عنوان مخترع ناشناس باشد
دارنده حق اختراع می تواند مالکیت یا حق استفاد از موضوع اختراع خود را کلا یا جزئا به هر طریقی که بخواهد به دیگری منتقل نماید و در آئین نامه اجرایی این قانون، نحوه این انتقال تدوین شده است.
بر اساس بند (د) ماده ۵ قانون جدید، حقوق ناشی از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و در صورت فوت صاحب حق به ورثه او منتقل می گردد.با توجه به مراتب فوق و نظر به گزینه هایی که صاحب ورق اختراع می تواند برای عرضه محصولات اختراعی خود داشته باشد؛ در این قسمت به توضیح موارد زیر می پردازیم.
در فرض اخیر قوانین ملی کشور ها حق نقل و انتقال ثبت اختراع را به رسمیت شناخته و به منظور جلوگیری از هرگونه اشکال بعدی شرط کرده اند که اولا: این درخواست نقل و انتقال اختراع به صورت اعلامیه کتبی باشد ثانیا: هرگونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی بر اینکه نام وی ذکر نشود فاقد اثر قانونی است.
فلسفه شناسایی حق اخلاقی و حق انتقال اختراع ثبت شده برای مخترع شناساندن او به جامعه و تشویق افراد مستعد به نوآوری و ابتکار است.
واگذاری حقوق اختراع ثبت شدهیک اختراع به تنهایی ضامن موفقیت تجاری نیست. اختراع ثبت شده ابزاری است که ظرفیت یک شرکت را برای سود بردن از اختراعات خود ارتقاء می دهد. برای اینکه یک اختراع ثبت شده سودهای معمولی نصیب یک شرکت نماید باید به طور موثر مورد بهره برداری قرار گیرد و تنها در صورتی درآمد مالی به وجود خواهد آورد که محصولی که براساس اختراع تولید شده است در بازار موفق باشد و شهرت و قدرت چانه زنی شرکت را از این حیث تقویت کند. برای عرضه محصول یا وسیله اختراعی در بازار به طور کلی مخترع یا شرکت مجموعه ای از گزینه های زیر را دراختیار دارد و می تواند با توجه به بازاریابی و سایر و سایر مولفه های ذیربط یکی از آنها را انتخاب و بر اساس آن گزینه اقدامات لازم معمول دارد: ۱- بهره برداری تجاری مستقیم از اختراعی که ثبت کرده است. ۲- فروش حق اختراع ثبت شده به شخص ثالث ۳- تفویض اجازه بهره برداری به دیگری ۴- سرمایه گذاری مشترک یا سایر توافقات راهبردی با سایر اشخاصی که دارایی های تکمیلی دارند.
واگذاری حق استفاده از اختراعات ثبت شده قوانین و شرایط خاص خود را دارد و متناسب با کشورهای مختلف متفاوت است.برای اینکه یک اختراع ثبت شده سودهای معمولی نصیب یک شرکت نماید باید مورد بهره برداری قرار گیرد و تنها در صورتی در آمد مالی به وجود خواهد آورد.
محصولی که بر اساس اختراع تولید شده است در بازار موفق باشد و شهرت و قدرت چانه زنی شرکت را از این حیث تقویت کند..
برای عرضه محصول یا وسیله اختراعی در بازار به طور کلی مخترع یا شرکت مجموعه ای از گزینه های زیر را در اختیار دارد و می تواند با توجه به بازاریابی و سایر مولفه های ذیربط یکی از آنها را انتخاب و بر اساس آن گزینه اقدامات لازم معمول دارد
البته باید توجه داشت که موفقیت تجاری یک محصول اختراعی جدید در بازار فقط به ویژگی های فنی آن مربوط نیست.
صرف نظر از اینکه یک اختراع چه اندازه از دیدگاه فنی مهم و چشمگیر است، اگر در بازار تقاضای موثری برای آن وجود نداشته باشد یا اگر محصول به طور مناسب در بازار عرضه نشود، نمی تواند مشتری جذب کند.
بنابراین موفقیت تجاری به طیف گسترده ای از سایر عوامل از قبیل طرح محصول، تهیه راهبرد بازاریابی، قیمت محصول در مقایسه با قیمت محصولات رقیب یا جایگزین بستگی دارد. برای عرضه ی یک محصول نوآورانه به بازار به طور کلی تهیه یک برنامه تجاری مفید خواهد بود. برنامه های تجاری ابزار موثری برای بررسی امکان پذیر بودن یک ایده تجاری هستند. به منظور برقراری تماس با یک سرمایه گذار برای کسب منابع مالی و عرضه محصول جدید به بازار ضرورت دارد که بنامه تجاری وجود داشته باشد.با توجه به بند فوق،
روشن است که موفقت نامه تریپس انواع واگذاری حق اختراعات ثبت شده را برای مالکان آن ها به رسمیت شناخته است و صاحبان ورقه اختراع می توانند نسبت به انتقال مالکیت ورقه اختراع و همچنین انعقاد قرار دادهای اعطای پروانه اقدام نمایند. انتقال قهری نیز در موافقتنامه پذیرفته شده است.در مجموعه قوانین و مقررات مالکیت صنعتی اغلب کشور ها از جمله انگلیس و سوئیس حقوق فوق به رسمیت شناخته شده است.
یک اختراع از مرحله ای که هنوز یک ایده است تا زمان ثبت و بهره برداری شامل شرایط و مراحل خاصی میباشد . بطور کلی شرایطی که میتوان برای ثبت اختراع ضروری دانست عبارتند از :
یک اختراع برای ثبت باید جدید باشد ,اختراعی جدید است که در فن یا صنعت قبلی پیش بینی نشده باشد. منظور از فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه ای از جهان از طریق انتشار کتبی یا شفاهیباشد.
یکی دیگر از شرایط ماهوی اختراع برای ثبت ، این است که حاوی گام ابتکاری باشد. اختراع زمانی حاوی یک گام ابتکاری است که با در نظر گرفتن فن یا صنعت قبلی مربوط به اظهارنامه اختراع و با توجه به تعریف اختراع برای شخصی که دارای مهارت معمولی در فن مذکور است معلوم و آشکار نباشد.
اختراعی از نظر صنعتی کاربردی محسوب می شود که در رشته ای از صنعتی قابل ساخت یا استفاده باشد.صنعت به معنای گسترده ی آن منظور است و از جمله شامل صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می شود .
همانطور که در بند (۱)ماده ۲۷ موافقت نامه تریپس در باب شرایط ثبت اختراع آمده است، این موافقت نامه، به تعیین شرایط ماهوی اکتفاء کرده است و چگونگی احراز این امور رابه قوانین و مقررات داخلی کشور ها واگذار کرده است؛ که از این حیث، امکان انعطاف پذیری لازم متناسب با شرایط اقتصادی – اجتماعی کشور ها و سطح توسعه آنها فراهم می گردد.
برخی از شرایط مربوط به ثبت اختراع، ناظر به شرایط اساسی ثبت آن از قبیل جدید بودن و دارا بودن کاربرد صنعتی است که از آنها به شرایط ماهوی اختراع تعبیر میگردد و برخی دیگر از شرایط عمدتا ناظر به نحوه تنطیم اظهارنامه، توصیف اختراع و ادعا و غیره است که میتوان از آن به عنوان شرایط شکلی ثبت اختراع نام برد.
البته جهت ثبت اختراع باید تعریف اختراع در موافقتنامه تریپس و همچنین عدم تبیین شرایط ماهوی ثبت اختراع و بسنده کردن به ذکر شرایط ماهوی در این موافقتنامه موجود باشد. و موجب شده است که کشور ها در بررسی اختراعات به نتایج مختلفی برسندکه این مشکل به ویژه کشور های پیشرفته و به تبعه آن سازمان جهانی مالکیت معنوی را وادار کرده است که در جهت تدوین قوانین ماهوی اختراعات و متحدالشکل کردن آنها از حیث ماهوی اقدامات جدی را شروع نماید که در قسمت مربوط توضیح لازم داده شد. در قوانین و مقررات مربوط به اختراعات کشور ها اعم از کشور های در حال توسعه و توسعه یافته معمولا این شرایط ماهوی وجود دارد.
ثبت اختراع کاربردی عبارت است از اختراع ناشی از تلاش فکری برای به کار بردن ابزار شناخته شده و موجود برای به دست آوردن محصولی که حتی ممکن است نوع آن محصول نیز وجود داشته باشد، با کارایی جدید و ابتکاری.
به طور مثال به کار گرفتن یک پمپ در یک دستگاه سرد کننده نوشابه ساز به صورت ابتکاری وابداعی که قبلا فردی چنین ترکیبی را بوجود نیاورده باشد و به فکر کسی نیز تاکنون نرسیده باشد.به عبارت دیگر،
اختراع کاربردی اختراعی است که از تلفیق ابزار و وسایل موجود برای تولید یک محصول یا کالای جدیدی که فاقد سابقۀ تولید باشد، مورد استعمال قرار گیرد.
در نطام حقوقی فرانسه حمایت از این قبیل اختراعات کاربردی و ثبت آنها چه از نظر حقوقی و چه از نظر قضایی پذیرفته شده است و اغلب کشور های اروپایی و ایالات متحدۀ آمریکا و مراکش نیز طرفدار حمایت از این قبیل اختراعات هستند.
با توجه به مواد یک و دو قانون ثبت اختراعات ایران به نظر چنین می رسد که در نطام حقوقی ایران فقط اختراع فرآورده یا اختراع تولید کالا و اختراع فرآیند یعنی اختراع ابزار تولید قابل ثبت و صدور ورقه گواهی اختراع شناخته شده و اختراع کاربردی قابل ثبت و حمایت نخواهد بود مگر این که اختراع کاربردی را نوعی اختراع فرآیند تلقی کنیم.
ثبت اختراع ترکیبی عبارت از اختراعی است که به کمک و همکاری یک گروه ابزار جدید و وسایل شناخته شده، یک محصول صنعتی جدید بدست آید. یک اختراع ممکن است از عوامل و یا یک سلسله اختراعات دیگر، یعنی از ترکیب عوامل مزبور، خلق شود.
به طور مثال یک مخترع اختراع ترکیبی که یک مولکول شیمیایی جدیدی از طریق ترکیب و تلفیق و کمک روش یا اختراعات شناخته شدۀ موجود به دست می آورد، میتواند نسبت به ثبت و اخذ ورقه اختراع به منطور برخورداری از حمایت قانونی اقدام کند و گواهی مربوط را دریافت نماید.
ممکن است یک ثبت اختراع دارای عناوین مختلف یعنی ثبت اختراع تولید ، اختراع روش و ثبت اختراع کاربردی باشد و از تمام جهات مزبور مورد حمایت قانون قرار گیرد.اگر یک اختراع دارای عناوین مختلف باشد، یعنی عناوین مختلف، نظیر اختراع تولید، اختراع روش و اختراع کاربردی در آن جمع گردد، وقتی می تواند از همه جهات مزبور مورد حمایت قرار بگیرد که هریک از عناوین مزبور از امتیازات خاص و جداگانه ای برخوردار گردند و قانون برای هرکدام از عناوین یک اختراع، مزیتی مخصوصو قایل گردد که در این صورت حمایت های متعدد و جداگانه مفید خواهد بود. در غیر این صورت حمایت چند جانبه در عمل ارزشی نخواهد داشت.
تصدیق ثبت اختراع به مالک آن حق انحصاری می دهد که براساس آن اجاره ندهد اشخاص ثالث از اختراع بهره برداری تجاری کنند. این حق شامل حق جلوگیری یا توقف فعالیت ساخت، استفاده، عرضه برای فروش، فروش یا واردات محصول و یا فرآیندی است که براساس آن اختراع ثبت شده بدون اجازه مالک تولید شده اند.لازم به ذکراست که ثبت اختراع به مالک آزادی استفاده یا حق بهره برداری از فناوری تحت پوشش اختراع ثبت شده را نمی دهد.
با اینکه این موضوع ممکن است تفاوتی ظریف بنظر آید ولی درک سیستم اختراع ونحوه تعامل اختراعات متعدد امری ضروری است. در حقیقت، اختراعات متعلق به اشخاص ثالث ممکن است با اختراعات شما تداخل و فصل مشترک داشته باشند، یکدیگر را در برگرفته یا کامل کنند. بنابراین، ممکن است لازم باشد اجازه بهره برداری از اختراعات سایرین را بمنظور بهره برداری تجاری خودتان یا بالعکس کسب کنید.
همچنین، قبل از این که برخی از ابداعات و ثبت اختراع خاص از قبیل داده ها در تجارت، مورد استفاده قرار بگیرند ممکن است لازم باشد برخی مجوزهای خاص کسب شوند (مثلا تائید فروش به بازار از نهاد نظارتی مربوط).
تنظیم تقاضانامه اختراع و پیگیری آن تا مرحله ثبت کاری پیچیده و دشوار است. از اینرو توصیه میشود مراحل ثبت اختراع را با یک وکیل ثبت اختراع هماهنگ نمایید.
جهت اعلام و ثبت تقاضای حمایت از اختراع به کمک وکیل و انجام جستجو در سوابق افشاء قبلی بمنظور شناسائی هر سابقه افشاء قبلی که باعث خواهد شد اختراع شما قابل ثبت نباشد.
نوشتن ادعانامه و توصیف کامل اختراع با استفاده از اصطلاحات فنی وحقوقی را به یک وکیل ثبت اختراع کارکشته بسپارید.
از یک وکیل ثبت اختراع کمک بگیرید جهت مکاتبه با اداره ملی یا منطقه ای ثبت اختراعات طی بررسی ماهوی تقاضانامه اختراع
وکیل ثبت اختراع در موارد متعدد زیادی میتواند به شما کمک کند . از مواردی که میتوان حضور یک وکیل مجرب ثبت اختراع را ضروری دانست عبارتند از :انجام اصلاحات لازم در تقاضانامه بنابر درخواست اداره ثبت اختراعات.
تمام جوانب مزبور مستلزم دانش و اطلاع ژرف از قانون ثبت اختراعات و روند کاری اداره ثبت اختراعات است.
بنابراین، با اینکه کمک های حقوقی یا فنی بطور کلی الزامی نیست ولی قویا توصیه می شوند. توصیه می شود به وکیل ثبت اختراع که اطلاعات و دانش حقوقی و تجربه لازم را دارد و همچنین از پیشینه فنی در رشته فنی مورد نظر برخوردار است مراجعه و از خدمات وی استفاده کنید. اکثر قوانین متقاضیان خارجی را ملزم می کنند از وکیل ثبت اختراعات که ساکن کشور مربوط باشد استفاده کنند.
.به طور کلی سیستم های مختلفی در رابطه با بررسی و ثبت اختراع ایران و در کشورها وجود دارند که در این قسمت به شرح آن ها می پردازیم:
سیستم ثبت اعلامی ثبت اختراع را فقط و تنها فقط از متخصصان آتین بخواهید . گفیتیم که فقط از آتین بخواهید.
سیستم صوری ثبت اختراع صرفا در ایران و برای آقا زاده ها انجام میگرد تا به واسطه ثبت اختراع از معافیت سربازی برخوردار شوند و از سایر مزایای آن استفاده کرده و حالشا ببرند.
این سیستم کاملترین روش برای ثبت اختراع است؛ زیرا در اسیستم شکلی ثبت اختراع پس از احراز ویژگی ها و شرایط ماهوی اختراع از قبیل تازگی، گام ابتکاری و کاربرد صنعتی مبادرت به صدور ورقه اختراع می گردد.
همان طور که قبلا گفتیم در همه ادارات سیستم ثبت اختراع همراه با جستجو در رابطه با الزامات قابل ثبت بودن اختراع تحقق و بررسی صورت نمی گیرد و برخی ادارات صرفا با درخواست متقاضی یا مخترع مبادرت به ثبت اختراع نمایند.
هدف سیستم ثبت اختراع بررسی ماهوی در مجموع این است که آیا در اظهارنامه تقدیمی به اداره ثبت اختراع الزامات مربوط به قابل ثبت بودن اختراع رعایت شده است یا خیر.
بطور کلی گام اول انجام جستجو در سوابق افشاء قبلی است. بیش از چهل میلیون اختراع در جهان ثبت شده است و میلیون ها نشریات چاپ شده وجود دارند که برای تقاضانامه ثبت اختراع شما می توانند سابقه افشاء قبلی بالقوه محسوب شوند، بنابراین این خطر جدی وجود دارد که برخی مراجع یا ترکیبی از مراجع باعث شوند اختراع شما غیر جدید یا بدیهی تلقی و در نتیجه غیر قابل ثبت تشخیص داده شود.
در صورتی که جستجو در سوابق افشاء قبلی برای تعیین قابل ثبت بودن اختراع شما نشان دهد سوابق افشاء قبلی وجود دارند که احتمالاَ مانع ثبت اختراع شما خواهد شد این نوع جستجو می تواند باعث شود از اتلاف پول برای تسلیم تقاضانامه ثبت اختراعجلوگیری شود. این نوع جستجو باید تمام نشریات اختراع شامل مجلات علمی و فنی، کتاب ها، متون کنفرانس ها، دفاعیه ها (پایان نامه ها)، وب سایت ها، بروشور شرکت ها، نشریات تجاری ومقالات روزنامه ها رادربرگیرد.
اطلاعات اختراع جهت ثبت منبع منحصر بفردِ اطلاعاتِ فنیِ طبقه بندی شده است، که ممکن است برای شرکت ها در برنامه ریزی راهبرد کسب و کارشان ارزش زیادی داشته باشد. اکثر اختراعات چشمگیر برای اولین بار تنها زمانی برای عموم افشاء می شود که اختراع یا تقاضا نامه اختراع منتشر شود. بنابراین، اختراعات و تقاضانامه های اختراع منتشر شده راه های یادگیری تحقیقات و نوآوری های جاری را اغلب بسیار پیشتر از اینکه محصول نوآوردر بازار دیده شود ارائه می دهند. جستجوی اختراع باید جزء ضروری دروندادهای فعالیت های تحقیقات و توسعه شرکت ها باشد.
نکته دیگر اینکه، هر چند صاحبان اختراع ثبت شده از حق انحصاری استفاده از اختراع خود برخوردارند، ولی آنها نمی توانند از افشای اطلاعات فنی مربوط به اختراع خود خودداری کنند. دلیل تعهد افشای اطلاعات مذکور این است که از نظر فنی واجد صلاحیت هستند، بتوانند این اطلاعات را فهمیده و از آن برای تحقیق بیشتر یا برای استفاده استفاده صنعتی پس از انقضای مدت حق اختراع استفاده کنند. این قبیل اطلاعات را هر فرد عللاقه مندی می تواند پس از پرداخت هزینه های لازم از اداره ثبت اختراعات به دست آورد. –
برگه ی اختراع، سندی حقوقی می باشد که نشان دهنده ابداع فنی است. اختراعات، سرزمینی و مربوط به کشور اعطاکننده هستند به همین دلیل، ممکن است که ابداع واحد برای کسب حمایت در کشور های دیگر، به طور جداگانه در آن سرزمین ها نیز به ثبت برسد.
معمولا اصول ثبت این اختراعات که دارایی یک فرد هستند و از طریق فرایند ثبت تقاضانامه در کشورهای مختلف، با یکدیگر ارتباط پیدا می کنند و خانوادهی اختراعات را تشکی می دهند. با این حال ممکن است افراد متعدد در کشورهای مختلف، حقوقی را نسبت به یک ابداع واحد داشته باشند.
این وضعیت زمانی رخ می دهد که متقاضیان متفاوت ثبت اختراع برای اختراعات با نوآوری مشابه در کشورهای مختلف تقاضا دهند یا مبدع و مخترع اصلی، حقوق خود را به طور مستقل در کشورهای مختلف به فروش رسانده باشد.
مالکان اختراع بعد از ثبت اختراعحقوق خاصی را در منع دیگران از ساخت ابداعشان، استفاده ی تجاری، فروش، پیشنهاد برای فروش و ذخیرهی آن در انبار کسب می کنند.محدوده حمایت از ابداع براساس موارد مندرج در قسمت های ادعاهای اختراع معین می شود و از آنجا که حمایت های حقوقی از اختراعات، برحسب صلاحیت های جغرافیایی و قلمروهای گوناگون، متفاوت است، ممکن است حمایت از این اختراعات و چگونگی آن نیز در خانواده اختراع متفاوت باشد.
حقوق انحصاری مذکور ممکن است برای یک طرح و در شرای خاص، حتی برای اسامی و علائم مورد استفاده در فضاهای تجاری نیز به دست آید. البته میان حمایت از اختراعات در نوآوری های فنی و طرح های صنعتی و علائم تجاری تفاوت هایی وجود دارد که در قسمت های مربوط توضیح داده می شود.
اختراعات تا بیست سال بعد از تاریخ تکمیل تقاضانامه حمایت می شوند که در این مورد یا دیگر گونه های مالکیت فکری از لحاظ مدت حمایت تفاوت هایی دارند.
صاحب اختراع ثبت شده برای توسعه و ترویج علم، ابداع را برای عموم افشا می کند و در عوض پاداشی به عنوان حقوق انحصاری در برابر رقبای خود دریافت می نماید.مبدع باید برای دریافت حقوق انحصاری، افشا را به گونه ای صورت دهد که دیگران قادر باشند همان ابداع را باز تولید کنند.
در این خصوص، قوانین آمریکا بسیار سخت گیر است و عدم استفاده از بهترین روش افشا ممکن است باعث بی اعتباری اختراع ثبت شده شود.
ممکن است چند مخترع، به طور مستقل ابداعی را خلق نموده باشند. اکثر کشور ها و اروپا پذیرفته اند که حق اختراع به اولین متقاضی ای داده می شود که تقاضانامه را در کشورشان تسلیم کرده باشد؛ ولی در آمریکا، برخلاف بیشتر کشور ها، حق تقدم برای حق اختراع متعلق به کسی می باشد که اولین بار اختراع را ایجاد کرده، بدون توجه به زمانی که تقاضا نامه ارائه شده است.
اعطای حق اختراع به منظور استفاده از اختراع و در دسترس عموم قرار گرفتن آن می باشد. پیرو کنوانسیون پاریس، تعداد زیادی از کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه نهاد لیسانس اجباری را برای عدم سو استفاده یا ناکافی بودن سو استفاده از اختراع ایجاد کردند.
عدم بهره برداری از اختراع از علل مهم و شایع صدور لیسانس اجباری است. استدلال اصلی در بهره برداری هرچه بیشتر از اختراع، ارتقا سطح صنعتی کورها در دستیابی به فناوری های جدید به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته عنوان گردیده است و اعتقاد بر این است که حق اختراع اعطا می شود تا از آن به نحوی که برطرف کنندهی نیاز جامعه و عموم بوده و موجب انتقال فناوری به ان کشور شود، بهره برداری شود.
به عبارت دیگر حق اختراع در قبال دو تعهد به مخترع عطا می شود. اول التزام وی به افشا اطلاعات فنی اختراع به گونه ای که موجبات بهره مندی جامعه و انتشار فناوری را فراهم کند و بعد آن به تعهد به بهره برداری از آن در کشور به منظور انتقال موثر و واقعی فناوری است. از این رو وقتی که دارنده ورقه اختراع به جای استفاده صحیح از حقوق اعطایی از آن سواستفاده می کند. تضمین ها به ویژه آنان که در راستای حمایت از منافع عمومی مقرر شده است، فراخوانده میشوند.
در قوانین ثبت اختراع و شرکت استرالیا،فرانسه و ژاپن این مقرره تحت عنوان استفاده صنعتی از اختراع آمده است.اما در بسیاری کشورهای توسعه یافته این اندیشه به مرور جایگزین استفاده تجاری از اختراع گردیده است.به عبارت دیگر الزام بکارگیری اختراع میتوانست تنها از طریق واردات کالا های تحت حمایت صورت گیرد.
عرضه یا فروش کالاهای تولیدی ایتالیا در یک کشور خارجی ،استفاده از ثبت اختراع به حساب نمیآید.به هر حال در سال ۱۹۹۲،دادگاه عدالت اروپا ،ایتالیا را محکوم کرد و عرضه کالاهای تولیدی در کشورهای اتحادیه اروپا را استفاده از اختراع دانست.دادگاه حکمی صادر کرد مبنی بر اینکه : <<بعد از مدت سه سال از زمان اعطای حق انحصاری یا چهار سال از زمان ارائه تقاضانامه حق اختراع صاحب حق یا قائم مقامان قانونی آنها از اختراع استفاده نکنند یا بطور ناکافی استفاده کنند
بعدها مقررات مشابهی برای ثبت اختراع در اسپانیا نیز وضع گردید. حقوق اختراعات اسپانیا مقرر میدارد : <<بهره برداری از اختراع ثبت شده از طریق واردات اختراعهای صادره از اسپانیا ، از کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی در حکم به کارگیری اختراع در مرزهای ملی میباشد.>>
مفهوم بهره برداری و ثبت اختراع بر حسب مقررات کشورهای مختلف فرق میکند.در این میان بسیاری از کشورها عبارت بهره برداری را به گونه ای تفسیر میکنند که در بردارنده عنصر تولید واقعی محصول یا استعمال واقعی فرآیند و عنصر به عهده گرفتن این فعالیت ها در قلمرو کشور اعطا کننده ورقه اختراع باشد.مثلا برابر تصمیم شماره ۸۵ گروه هند، بهره برداری اختراع به استفاده دائمی و منظم از فرآیند ثبت شده باشد.
در حقوق انگلیس معیار در احراز ثبت اختراع و بهره برداری این است که آیا تقاضا برای محصول در شرایط متعارف و به اندازه کافی تامین میشود؟ آیا تجارت و صنعت و یا انواع فعالیت های دیگر بر اثر خودداری مالک اختراع از اعطای اجازه بهره برداری متحمل زیان ناورا خواهد شد.
بنابراین معیار به کارگیری ثبت اختراع در آلمان تامین یا عدم تامین تقاضای محصول ثبت شده در آلمان است.یعنی منظور از بهره برداری در مقررات آلمان بهره برداری صنعتی و در حد برآورده ساختن نیازهای عمومی و عدم نیاز به واردات محصول تحت حمایت در این زمینه است.
قانون گذار جهت ثبت اختراع در کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بند ۴ ماده ۳۶ قانون ثبت اختراعات ۱۳۱۰، یک مهلت پنج ساله برای استفاده علمی از اختراع در نظر گرفته بود و ضمانت اجرای عدم به کارگیری اختراع ثبت شده آن بود که هر ذی نفعی میتوانست به دادگاه مراجعه و تقاضای ابطال ان را نمایید.بنابراین به جای لیسانس اجباری در این شرایط بطلان ورقه اختراع پذیرفته شده بود.
ثبت اختراع در ایران بر خلاف علائم تجاری و کپی رایت مستلزم این است که مخترع یا متقاضی درخواست ثبت آن را به اداره ملی یا منطقه ای ثبت اختراعات ایران تسلیم دارد و در صورتی که بخواهد اختراع خود را بعد از ثبت در ایران در سطح بین المللی ثبت کند باید در قالب نظام پاریس یا معاهده همکاری ثبت اختراع اقدام نماید. البته به شرط اینکه کشور متبوع وی عضو کنوانسیون پاریس یا معاهده همکاری ثبت اختراع باشد.
نظام بررسی و ثبت اختراع در کشور های مختلف متفاوت است. به عبارت دیگر، بعد از تسلیم اظهارنامه ثبت اختراع به اداره مالکیت صنعتی، کارشناسان اداره باید بر اساس نظامی که برای بررسی اختراع قبول کرده اند، اختراع ادعایی را از حیث شکلی و ماهوی مورد بررسی قراردهند
براساس مواد ۲۸ و ۲۹ آیین نامه قانون ۱۳۱۰، ثبت اختراع ایران شعبه ثبت علائم و اختراعات، پس از دریافت اظهارنامه، صحت تشریفات مقدماتی آن را مورد رسیدگی قرار میدهد.
پس از وارد نمودن اظهارنامه ثبت اختراع در ایران در دفتر درخواست های وارده نسخه دوم آن را که دارای همان مشخصات نسخه اصلی است پس از امضاء و مهر اداره ثبت با قید تاریخ، ساعت و روز، ماه وسال وصول آن با تمام حروف به درخواست کننده مسترد خواهد کرد.
به استناد اصل ” وحدت اختراع ” اظهارنامه تقدیمی به اداره ثبت اختراعات باید فقط مرتبط به یک اختراع یا گروهی از اختراعات مرتبط به یکدیگر به نحوی که یک مفهوم کلی از اختراع واحد را تشکیل دهنده باشد.با توجه به اصل فوق، قوانین بسیاری از کشورها به مخترع یا متقاضی اجازه میدهند که گروهی از اختراعات را که ارتباط آنها به نحوی است که یک مفهوم کلی از اختراع واحد را تشکیل دهد بتوانند ضمن یک اظهارنامه جداگانه و مستقل به اداره ثبت اختراعات تسلیم نماید.
مدت زمان حمایت از اختراع ثبت شده در ایران : در کنواسیون پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی هیچ مقرراتی در رابطه با مدت حمایت از اختراع به چشم نمیخورد. براساس ماده ۳۳ موافقت نامه تریپس، مدت حمایت از حق اختراع قبل از انقضای بیست سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه پایان نخواهد یافت.
در قانون ژاپن، ایالات متحده آمریکا، آلمان، اتحادیه اروپا، مدت حمایت از اختراع بیست سال است.قوانین و مقررات مالکیت صنعتی کشورها در رابطه با ابتدای این مهلت اختلاف دارند. در بعضی از کشورها ابتدا مهلت از تاریخ تسلیم اظهارنامه است و در بعضی از کشورهای دیگر ابتدا مهلت حمایت از تاریخ درخواست و تقاضا است نه تسلیم اظهارنامه. همچنین برخی از کشورها، ابتدای مهلت بیست ساله را، تاریخ صدور ورقه اختراع تعیین کرده اند.
در بسیاری از کشورها معمولا اظهارنامه اختراع ۱۸ ماه پس از تاریخ تقاضا منتشر میشود و در دسترس عموم قرار میگیرد. همراه اظهارنامه، با توجه به قوانین داخلی کشورها، توصیف، نقشه ها، خلاصه اختراع و گزارش جستجو منتشر می گردد.اداره ثبت اختراعات بعضی از کشورها این اختیار را دارند که انتشار آن قسمت از اظهارنامه که زننده، خلاف نزاکت و یا دارای جنبه محرمانه باشد خودداری نمایند.اگر اشخاص نسبت به قابلیت ثبت اظهارنامه ملاحظاتی داشته باشند میتوانند مراتب را کتبی همراه با دلایل و مستندات به اداره ثبت اختراع منعکس کنند اگرچه دراین مرحله حق اعتراض نداشته باشند.
معمولا در قوانین کشورها، چنانچه اظهارنامه تسلیمی به اداره ثبت اختراعات، از حیث محتوا و ضمائم دارای حداقل شرایط مقرره در قوانین و آیین نامه مربوط باشد، تاریخ تقاضا همان تاریخ تسلیم اظهارنامه به اداره ثبت اختراعات است و چنانچه اظهارنامه در زمان تقاضا فاقد آن شرایط باشد از متقاضی دعوت خواهد شد تا در ظرف مهلت مقرره در قانون یا آیین نامه نسبت به اصلاحاظهارنامه اقدام نمایدو در این صورت تاریخ دریافت اصلاحات همان تاریخ تقاضا خواهد بود و چنانچه متقاضی در مهلت مقرره نسبت به اصلاحات اقدام ننماید اظهارنامه کان لم یکن تلقی خواهد شد.
در قانون ثبت اختراعات ۱۳۸۶ در ماده ۱۷ از عدم استفاده یا استفاده ناکافی به عنوان موارد صدور لیسانس اجباری ذکر نشده است و تنها از منافع عمومی سخن به میان آمده است. بند الف ماده ۱۷ قانون ۸۶ در خصوص موارد صدور لیسانس اجباری مقرر میدارد:<< در مواردی که با نظر وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی ربط منافع عمومی مانند امنیت ملی، تغذیه، بهداشت یا توسعه سایر بخش های حیاتی اقتصادی کشور اقتضاء کند که دولت یا شخص ثالث از اختراع بهره برداری نماید…>> بنابراین در این ماده سخنی از عدم استفاده نشده است.
عده ای معتقدند با اینکه سخنی از عدم استفاده در قانون ثبت اختراع ایران نشده است از اطلاق ماده ۱۷ و اینکه قانون گذار در صدد احصای مصادیق لیسانس اجباری به طور حصری نبوده است، میتوان استنباط کرد که از دیدگاه قانون گذار عدم استعمال یا ناکافی بودن استعمال میتواند موجب صدور لیسانس اجباری گردد.